Ερεύνα-επιμέλεια Αλέξανδρος Θ. Χουβαρδάς.
Πηγή: Ιστορικό Αρχείο Κρυονεριτών
Λαογραφικού Μορφωτικού Συλλόγου Κρυονεριτών.
Κρυονέρι Απρίλιος 1962.
Ο αείμνηστος Ανέστης Μωραϊτης, του Γρηγορίου και της Ελισάβετ, γεννήθηκε το 1889 στο χωριό Ποταμιά του Ικόνιου της Μ. Ασία. Σπούδασε στην Ιερατική Σχολή Καισαρείας από όπου αποφοίτησε τον Ιούνιο του 1913. Υπήρξε άριστος γνώστης της Γαλλικής γλώσσας και της Βυζαντινής μουσικής. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή βρέθηκε πρόσφυγας στο Κρυονέρι. Συνέβαλε καθοριστικά στο χτίσιμο του Δημοτικού Σχολείου Κρυονερίου στο οποίο και υπηρέτησε ως Δημοδιδάσκαλος μέχρι το 1952, όταν και συνταξιοδοτήθηκε. Ο αείμνηστος Ανέστης Μωραϊτης, άριστος διδάσκαλος και παιδαγωγός, επί τρεις δεκαετίες δίδαξε και μόρφωσε ολόκληρες γενιές Κρυονεριτων.
Υπήρξε ο πρωτεργάτης στην άνθηση των γραμμάτων και στην μόρφωση των παιδιών του Κρυονερίου. Ηταν μια εμβληματική φυσιογνωμία του Χωριού μας, που τον διεκρίναν το ηθος και η ευρύτητα του πνεύματος. Απεβίωσε το 1972 στο Κρυονέρι, σε ηλικία 83 ετών, αφήνοντας πίσω του ένα σημαντικότατο έργο στην τοπική κοινωνία του Χωριού μας.
Τον Απρίλιο του 1962 εξέδωσε το βιβλίο
ΤΟ ΚΡΥΟΝΕΡΙ (ΣΟΧΟΥ), από ευγνωμοσύνη και θέλοντας να καλλιεργήση την αγάπη των συγχωριανών του προς το Κρυονέρι και «με την πεποίθησι ότι όλοι οι συμπατριώται μου, θα ένιωσαν πόσον η προσπάθεια και η συνεργασία όλων είναι απαραίτητος δια το καλόν του χωριού αυτού χαρίζω το βιβλιαράκι μου αυτό ως δείγμα αγάπης.» όπως αναφέρει ο ίδιος στον πρόλογο του βιβλίου του, κλείνει δε με τον εξής επίλογο «Κάθε γράμμα του βιβλίου αυτού γράφηκε από μεγάλη αγάπη προς το χωριό μου Κρυονέρι, και γράφηκε με τη πεποίθηση ότι θα εύρη ως αντίκρισμα στην ψυχή του κάθε συγχωριανού μου την κατανόησιν». Αλλά « Οι αποθνήσκοντες μεταβάλλονται εις αθάνατους όταν εγκαταλείπουν πνευματικήν εργασίαν», έτσι γίνεται και με αυτό, το μικρό βιβλίο των 14αρων μόλις σελίδων, που όμως μέσα τους κλείνουν τη συσσωρευμένη εμπειρία, τη γνώση και τη βαθειά σοφία, που συγκέντρωσε στα 73 χρόνια ζωής του, ο αείμνηστος Ανέστης Μωραϊτης καταφέρνει ακόμη και 40 χρόνια μετά τον Θάνατο του να συνεχίζει να διδάσκει και να μορφώνει και τις επερχόμενες γενιές τον Κρυονεριτών.
Με τη μικρή αλληγορική δε αφήγηση, ηθικοδιδακτικού χαρακτήρα του Καταραμένου Χωριού που με αυτή κλείνει το βιβλίο του διατυπώνει με μεγάλη συντομία και θαυμαστή απλότητα την αγωνία του, για το παρόν για το μέλλον του αγαπημένου του χωριού και των ανθρώπων του.
Ευχαριστώ τον Μικερόζη Χρήστο, που πριν χρόνια μου μίλησε για αυτό, τους γιούς του Ανέστη Μωραΐτη, τον αείμνηστο Θεόδωρο που μου εμπιστεύτηκε ένα βιβλίο, το τελευταίο ίσως που είχε στην κατοχή του, και τους Αλέξανδρο και Ιωάννη που μου έδωσαν την άδεια, να ανατυπώσω και να το δημοσιεύσω σήμερα, ώστε όλοι πλέον οι Κρυονερίτες, σήμερα να έχουν την ευκαιρία μέσα από το Διαδίκτυο, να το διαβάσουν. Πραγματοποιείτε δε, έστω και μετά από 50 χρόνια, η επιθυμία του αείμνηστου Ανέστη Μωραΐτη "Θα παρακαλέσω ένα έκαστο συμπατριώτη μου να το προσέξει, να το μελετήσει καλά, να το δόση να το διαβάσουν τα παιδιά του και άλλοι που θα ωφεληθούν πολύ", που εκφράζετε από τις δυο αυτές γραμμές.
Αλέξανδρος Θ. Χουβαρδάς
ΤΟ Κ Ρ Υ Ο Ν Ε Ρ Ι (ΣΟΧΟΥ)
Του Δημοδιδάσκαλου Ανέστη Μωραίτη
 |
Οι τέσσερεις φωτογραφίες του βιβλίου, τραβήχθηκαν το 1962,
απο τον φωτογράφο, Τοκατλίδη Θ. Γεώργιο. |
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Για την έκδοση αυτού του μικρού βιβλίου, που επιγράφεται το Κρυονέρι, δυο πράγματα με υποχρέωσαν. Πρώτον η ευγνωμοσύνη προς το χαριτωμένο αυτό χωριό, που με τα κρυστάλλινα νερά και τον κατακάθαρο αέρα και τα πολλα αλλά φυσικά κάλλη του μας προστατεύσε σαν στοργική μάννα ρίχνοντας βάλσαμο παρηγοριάς στον πόνο της ξενιτιάς και του ξεσπιτώματος ύστερα από την τραγική μοίρα της Μικρασιατικής καταστροφής. Επίσης σαν παληός δάσκαλος θέλοντας να καλλιεργήσω την μεγάλη αγάπη των συγχωριανών μου προς το Κρυονέρι η να συντελέσω όσον το δυνατόν περισσότερον εις την εξύψωσι του βιοτικού επιπέδου και την γενικά εξέλιξι του με εξωραϊστικά και πολλα άλλα τουριστικά έργα, διέθεσα τη μικρή αυτή πνευματική εργασία μου.
Με την πεποίθησι ότι όλοι οι συμπατριώται μου, θα ένιωσαν πόσον η προσπάθεια και η συνεργασία όλων είναι απαραίτητος δια το καλόν του χωριού αυτού χαρίζω το βιβλιαράκι μου αυτό ως δείγμα αγάπης.
ΑΝΕΣΤΗΣ ΜΩΡΑΙΤΗΣ
ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΟΥ
Προς σε χωριό μου πάλι
πού τόσο σ' αγαπώ
το στόμα μου θα ψάλλει
τραγούδι χαρωπό.
Κι' ή γη του παραδείσου
μου είναι ερημιά
τη χάρη τη δική σου
δεν έχει Γη καμιά.
Σεισμοί κι' ανεμοζάλη
σε δέρνουν αλλά Συ
δεν γέρνεις το κεφάλι
Πατρίδα μου χρυσή.
ΤΟ Κ Ρ Υ Ο Ν Ε Ρ Ι
Είναι όμορφο χωριό το Κρυονέρι : Χτισμένο στα πόδια βουνοσειράς πού λέγεται Βερτίσκος παλιά ονομασία (Τσιπλάκ), ανασαίνει τον αέρα αραιοφυτευμένων διαφόρων δασικών δένδρων. Δροσίζεται με τα γάργαρα νερά του πού αναβρύζουν από τους πρόποδας των βουνών αυτών. Πριν τριάντα χρόνια το Κρυονέρι λέγονταν Γκιρμίτς, τούρκικη ονομασία. Για την εξήγηση του ονόματος αυτού πολύ παιδευτήκαμε και δεν θα μπορούσαμε να την επιτύχουμε, αν ένα συμπτωματικό φαινόμενο δεν μου την προκαλούσε. Ήταν φθινόπωρο του 1925. Μια κυνηγετική εκδρομή μας έφερε σ' ένα γραφικό λόφο του χωρίου πού λέγεται (Γκιοργκενλίκ). Εκεί ρεμβάζοντας έπεσε από ψηλά τα μάτι μας στα καινουργιοργωμένα χωράφια δεξιά και αριστερά του χωρίου. Τινάχτηκα αμέσως απ' τη χαρά μου, γιατί αυτόματα λύθηκε η με τόση αγωνία πολύκαιρος περιέργεία μου. Το χωριό αυτό ονομάστηκε Γκιρμίτς από τα κοκκινοχώματα πού το σκεπάζουν γύρω - γύρω και γι' αυτό πήρε το όνομα (Γκιρμίτς), δηλαδή κιρμίζι που εξηγείται στην τουρκική γλώσσα κόκκινο και έπρεπε να ονομασθεί το χωριό μας ή Κοκκινοχώρι ή Ερυθραία.
Προτού εγκατασταθούν οι πρόσφυγες κατοικούνταν το χωριό αυτό από αμιγείς Τούρκους. Όλοι ήταν 200 περίπου οικογένειες. Οι Τούρκοι αυτοί ήταν άλλοτε Έλληνες χριστιανοί και εξισλαμίσθηκαν όπως το ομολογούσαν και οι ίδιοι πριν από 200 χρόνια. Γενεά από τους αλλαξοπιστίσαντες με τη βία αυτούς Τούρκους υπάρχει ακόμη και σώζεται εις την γειτονική κωμόπολη τον Σωχόν. Έλληνες, πού κατόρθωσαν να διαφύγουν τον εξισλαμισμό και λέγονται Γραμμάδαι (Γκιρμιτσιώτες).
Το ότι ήσαν "Έλληνες οι Τούρκοι αυτοί το μαρτυρούσαν τα ήθη και τα έθιμα των. 1ον Τα τσουρέκια πού μοιράζανε δεξιά και αριστερά κατά το ψυχοσάββατον. Και 2ον τα θυμιάματα με θυμίαμα μέσα σε κεραμίδια γεμάτα αναμμένα κάρβουνα, και 3ον η εικόνα του Χρίστου πού βρέθηκε σε σπίτι ανταλλαγέντος Τούρκου, φυλάσσεται με προσοχή μέχρι σήμερον. Η εικόνα αυτή πολλών χρόνων ήτο φυλαγμένη σε καθαρό σεντούκι και εις εμφανές μέρος δια να την παραλάβουν οι πρόσφυγες ύστερα από την αποχώρησή των δια την Τουρκίαν.
Επίσης, το ότι ήσαν Έλληνες το μαρτυρούσαν και τα χαρακτηριστικά του προσώπου των που δεν είχαν καμία σχέση με τους Μογγόλους της Ασίας που λέγονταν (ΓΙΟΥΡΟΥΚ), δηλαδή νομάδες. Αυτής της κατηγορίας Τούρκους, με το άσχημο μεγάλο πρόσωπο, τα χοντρά χείλη του προσώπου και τα αμυγδαλωτά μάτια κ.λ.π. πού είχαν τα γειτονικά χωριά Λοφίσκος, Αρετή και άλλα μέρη. Όταν το 1922 εγκατασταθήκαμε ως πρόσφυγες μετά την Μικρασιατική καταστροφή στο χωριό αυτό μείναμε και συγκατοικήσαμε ένα χρόνο μαζί με τους αγάδες, περάσαμε δε αξέχαστη αδελφική ζωή σαν να μας συνέδενε μια κρύφια ψυχική δύναμη. Το φθινόπωρο του 1923 άρχισαν ομαδικά να φεύγουν για την Τουρκία σύμφωνα με την συμφωνία, που έγινε μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος, ανταλλαγής πληθυσμών. Με βουρκωμένα τα μάτια από συγκίνηση και δάκρυα άδειασαν το χωριό και μείναμε μόνοι οι πρόσφυγες εις τα σπίτια των Τούρκων που μας τα εχρέωσεν ο Εποικισμός και έτσι σιγά - σιγά νοικοκυρευτήκαμε λησμονώντες και ημείς τον πόνον για την εγκατάλειψη των προγονικών μας βωμών και εστιών.
Το όνομα του χωρίου βεβιασμένα ονομάστηκε, δεν ξέρουμε γιατί, Κρύα Νερά και ύστερα Κρυονέριον από το Υπουργείον, ενώ η αρχική μας σκέψις ήτο να ονομασθεί ή Ερυθραία ή Βισσάνθη, παλιό όνομα της Πάνιδου της Ανατολικής Θράκης.
Έχει το χωριό αυτό υψόμετρο 605 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Έκταση περίπου 40 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Καλλιεργήσιμες εκτάσεις 10 χιλιάδες στρέμματα, χέρσα πετρώδη και βοσκήσιμους τόπους 18 χιλιάδες στρέμματα, σύνολο στρεμμάτων 28 χιλιάδες.
Συνορεύεται ανατολικός με το χωριό Αυγή, δυτικός με την Όσσαν, βορείως με το χωριό Νέα Σεβάστεια και Χωρούδα, και νότια με το χωριό Λοφίσκος και Αρετή. Τα προϊόντα του χωριού αυτού είναι δημητριακά, καπνός, ολίγα όσπρια, κτηνοτροφία. Οι κάτοικοι επιδίδονται και εις την υλοτομία δασικών προϊόντων. Έχει το Κρυονέρι περίφημο δάσος με τας έξης τοποθεσίες (Τσιπλάκι,) (Αλατζά Τσεσμέ,) (Κωνσταντή Τεπέ) και λόφος (Καρυδιάς) και πολλά άλλα. Τα δε δένδρα του δάσους αυτού είναι δρένια (μεσέδες) και οξυές. Δυστυχώς με τις πυρκαγιές και προ παντός με γενική εξόρμηση όλων των γύρω χωριών για υλοτομία κατά την περίοδο της μαύρης κατοχής και του συμμοριτοπόλεμου καταστράφηκε που μπορεί και χρειάζεται 20 χρόνια για να συνέλθει και να γίνει πραγματικό, όπως και πρώτα ζηλευτό δάσος.
Πρέπει να το νιώσωμεν μικροί και μεγάλοι ότι το δασός μας έχει ανάγκη μεγάλης προστασίας προστασία του δάσους μας είναι επιτακτικόν καθήκον. Η αγάπη του δάσους μας εκτός του μεγάλου συμφέροντος μας, εκτός του ότι προστατεύει και ασφαλίζει τον εθνικόν μας πλούτο, είναι και μια ένδειξη ευγνωμοσύνης προς αυτό, διότι μας έσωσε από την πείνα, από τον πραγματικό θάνατο κατά την εποχήν της μαύρης κατοχής και των υστερινών φοβερών ανωμαλιών. κάθε λογικός άνθρωπος ας σκέφθη καλά τι θα γινόμεθα, αν δεν υπήρχε αυτό το καυμενο το δάσος που έσωσε όχι μόνον το χωριό μας, αλλά και άλλα κοντινά και μακρινά χωριά.
Το πράσινο στο τόπο μας προ πάντων τις καλοκαιρινές ημέρες δίνει τόση ομορφιά και χάρη. Θαρρείς ότι το χωριό αυτό ολόκληρο είναι ένας απέραντος κήπος: Τι μαγεία. Τα νερά του ο καθαρός του αέρας και γενικά το ξακουσμένο εξαιρετικό ξερό κλίμα πού το ζηλεύουν προ παντός όσοι πάσχουν από ρευματισμούς, προσδίδουν χάρη, και σιγά - σιγά με τα συνεχή εξωραϊστικά και γενικά τουριστικά έργα εξελίσσεται σε ένα από τα ζηλευτά χωριά της περιφερείας όχι μόνον του Λαγκαδά αλλά και όλης της περιφερείας Θεσσαλονίκης. Λες και ο Θεός έδωσε όλες τις ομορφιές και όλα τα φυσικά κάλλη με τα δυο του χέρια στο χωριό μας. Μια εκδρομούλα, μια επίσκεψις θα βεβαιώσουν την αλήθεια της νυφούλας αυτής του καλοκαιριού.
Ο πληθυσμός του χωρίου φθάνει τις 265 οικογένειες, περίπου 1300 άτομα. Απ' αυτές είναι 170 οικογένειες από την Ανατολική Θράκη, και από την περιοχή της Ραιδεστού, και 90 οικογένειες από το μαρτυρικό Πόντο.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΙΣ
Το Κρυονέρι διατηρεί πεντατάξιον Δημοτικόν Σχολείον με ένα καινούργιο διδακτήριο. Δυστυχώς όμως η πληθώρα των παιδιών που φτάνουν τα 300 δεν επαρκούν για την άνετη φοίτηση και διδασκαλία των. Χρειάζεται προέκτασις του διδακτηρίου για να μην αδικεύονται τα παιδιά.
ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ
Το χωριό αποτελεί ίδιαν Κοινότητα με την ονομασία Κοινότης Κρυονερίου, με επταμελές Κοινοτικό Συμβούλιο. Εις την Κοινότητα αυτή υπάγεται και το γειτονικό μικρό χωριό Αυγή, του οποίου οι κάτοικοι κατάγονται από το Πόντο της Μικράς Ασίας. Διατηρεί Γ.Π Συνεταιρισμόν με την επωνυμίαν Γ.Π.Σ. Βισσάνθης, με συνεταίρους τους περισσοτέρους κατοίκους του χωριού. Ο Συνεταιρισμός αυτός κατά τα τελευταία χρόνια πολύ εβοήθησεν εις την καλυτέρευση της ζωής του τόπου, προ πάντων στην σιτοκαλλιέργεια και την συναλλαγή του με την Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Λαγκαδά και την Αγροτική Τράπεζα.
ΜΕΡΗ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
Μπαίνοντας στο χωριό εις την αριστερή πλευρά και νοτίως, του χωριού βρίσκεται ο πευκοφυτευμένος λοφίσκος, το Μπάρκο, φυτεμένος με αρκετά πεύκα και κυπαρίσσια. Η τοποθεσία αυτή είναι ένα πραγματικό ειδυλλιακό τοπίο με τις άφθονες ανέσεις του, τον εκτεταμένο ορίζοντα, προ πάντων τις καλοκαιρινές βραδυές. Με το γλυκό και δροσερό αεράκι του και με τα μαγεμένα τραγούδια των πουλιών δίνει χάρη και ομορφιά εις τον τόπον μας. Η τοποθεσία αυτή είναι προορισμένη για Κρατική Παιδούπολη και για την υπόθεση αυτή βρίσκεται το αρμόδιον Υπουργείον σε διαπραγματεύσεις με την Κοινότητα του τόπου.
ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ
Η πλατεία του χωρίου είναι μεγάλη και καινούργιοφτιαγμένη. Μπαίνοντας μέσα σ΄ αυτή, το μάτι πέφτει σε δυο σημεία, πρώτα στο πολυτελέστατο καινούργιο Κοινοτικό Μέγαρο και δεύτερο στο γέρο πλάτανο ακαθορίστου ηλικίας. Αυτός με το χονδρό γέρικο κορμί του, με τα πολλά και μάκρυνα κλωνάρια του νομίζεις πώς φυλάγει αγέρωχα σαν σκοπός την αγορά μη τυχόν κανείς και την βλάψει. Κάτω από το πλάτανο αυτό βρίσκεται το Σιντριβάνι, Αναβρυτήριο, που έχει διπλούν σκοπό, να δροσίζει όλους με το κατακάθαρο νερό του, αλλά και να ποτίζονται τα ζώα ξεκούραστα. Το καλοκαίρι κάτω από τον ίσκιο του γέρου πλατάνου δροσίζονται όλοι και οι γέροι κάτω από τον ίσκιο του ξεκουράζονται.
Υπάρχουν 5 παντοπωλεία, 7 καφενεία, 2 σιδηρουργεία, 4 εξοχικά κέντρα πού τις καλοκαιρινές μέρες ξεχύνεται ο κόσμος και διασκεδάζουν.
ΓΙΟΡΤΕΣ ΚΑΙ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ
Το χωριό γιορτάζει το δεκαπενταύγουστο τη μνήμη της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Με το όνομα της Μεγαλόχαρης τιμάται και η Εκκλησία του χωρίου. Η πανηγύρις διαρκεί τρεις μέρες και είναι σπουδαίο από όλες τις απόψεις. Μαζεύονται όλοι οι πανηγυρισταί, γνωστοί των μακρυνών και γειτονικών μερών, φίλοι, συγγενείς και ύστερα από τον Εκκλησιασμόν αρχίζουν οι διασκεδάσεις εις διάφορα σημεία του χωριού και προπαντός εις την πλατεία του χωρίου. Γιορτάζεται η ήμερα αυτή με όλη της την μεγαλοπρέπεια, τραγούδια, χοροί, παρέες μικρές και μεγάλες• οι φωνές των παιδιών με τα διάφορα παιγνιδάκια των, τα σφυρίγματα των αυτοκινήτων που φέρνουν τους πανηγυριστάς συνεχώς από τα διάφορα χωριά, όλα αυτά κάμνουν ένα πανδαιμόνιο χαράς και ευθυμίας.
ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ
Ο τόπος μας αυτός μοναδικός για κτηνοτροφία έχει περί τας 8.000 μικρά ζώα, 2.500 πρόβατα και επίσης και 1.500 μεγάλα ζώα.
Εργάζονται κάθε χρόνο τρία τυροκομεία.
Τα σπίτια του χωρίου ήσαν πολύ παλιά και άχρηστα και σχεδόν ετοιμόρροπα. Σιγά, σιγά με την Κρατική βοήθεια και ιδιωτική πρωτοβουλία από το 1934-35 και εδώθε άρχισαν να γίνονται καινούργια αρκετά σπίτια ώστε με την ομορφιά των σπιτιών αυτών και άλλων Κοινοτικών έργων το χωριό πήρε μια αλλιώτικη μορφή πού από μακριά νομίζει κανείς ότι μπαίνει σε ένα κήπο ανθοστολισμένο με άσπρα λουλούδια.
Γίνεται το Κρυονέρι σιγά, σιγά ένα από τα ξακουσμένα παραθεριστικά χωριά της περιφερείας Λαγκαδά και Θεσσαλονίκης. Συγκεντρώνει τον περισσότερο καλό κόσμο κατά τας καλοκαιρινάς ημέρας, προ παντός δια το ξερό κλίμα του όπως λέμε και παραπάνω.
Το Κρυονέρι εκτός από τις φυσικές εξαιρετικές καλλονές του έχει και αρχαιολογικά μνημεία. Με διάφορες έρευνες που γινήκανε στο χωριό αυτό διεπιστώθη ότι ο τόπος αυτός προ παντός εκείνος πού βρίσκεται στη δυτική πλευρά του χωριού είναι πολύ ιστορικός και κατά τη γνώμη του μακαρίτου εφόρου αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης Κοτζιά εδώ βρίσκονταν η αρχαία πολυθρύλητος ΟΣΣΑ. Τα σημεία, εις τα οποία έδωσαν μεγάλη σπουδαιότητα και προσοχή είναι 1ον Ή τοποθεσία Άγιος Αθανάσιος 2ον το Γκιοργκενλίκ, δύο λόφοι βόρεια και νότια, κοντά στο χωριό: μακριά δε του χωριού είναι και σποραδικά βρίσκονται με επίσης Ιστορική αξία λόφοι τεχνητοί, επάνω σε φυσικούς λόφους και άλλοι τάφοι: 1ον Ή τοποθεσία Μύλος Κωνσταντά. 2ον ο λόφος Πολίτη Μαντριά, 3ον το Σιρλάν Ντερέ, 4ον το αυγό και άλλα πολλά μέρη.
Για την υπόθεση αυτή της αρχαιολογικής σπουδαιότητας του χωριού μας, θα ασχοληθούμε αργότερα με μεγάλη λεπτομέρειαν, διότι το κεφάλαιο αυτό αποτελεί το άλλο σκέλος της οικονομικής πηγής του χωριού, οπότε με την συνεργασίαν των αρμόδιων θα καταβάλωμεν κάθε δυνατή προσπάθεια δια να μην μείνη ανεκμετάλλευτος ο σπουδαίος αυτός παράγων υλικής και πνευματικής καταστάσεως του τόπου.
Απ’ εδώ και πέρα πρέπει ο κάθε Κρυονερίτης να προσέξη πολύ το χωριό του. Να αλλάξη ο καθένας μας σκέψη, να μην είμεθα μοιρολάτρες. Εφ’ όσον θα ζώμεν εδώ στο τόπο αυτό, επιβάλλεται να ακούση να παραδεχθή ότι άλλος τρόπος καλλιτέρας ζωής δεν υπάρχει κατά την γνώμην μας παρά μόνον αυτά που είπομεν παρά κάτω. 1ον να τελειοποιηθή η συγκοινωνία μας, 2ον να επεκταθή το σχολείο μας, 3ον να γίνη το υδραγωγείο, διότι κατά τη Στρατιωτική και πολιτική εξέταση απεδείχθη από το κρατικό χημείο ότι όλα τα νερά μας όχι μόνον είναι καλά αλλ’ όπως λέγει το χημείον επέχουν θέσιν μεταλλικών πηγών. Αυτά είναι επίσημα πράγματα. Επιβάλλεται η γενική πάντοτε καθαριότης ώστε να αστράφτει ο τόπος από καθαριότητα, επίσης η επιτήρησης των ζώων και προ πάντων εκείνων που γυρνούν αδέσποτα. Αι ακαθαρσίες παντός είδους να μαζεύονται και να πετιώνται μακρύα στα χωράφια.
Καθημερινώς να δίνουν οι γονείς συμβουλές στα παιδιά των, να προσέχουν, να μη καταστρέφουν τα δένδρα και προ πάντων τα εμβολιασμένα και να συμβουλεύουν να μη μαζεύονται στην αγορά ή στα καφενεία, να μη χαρτοπαίζουν και να μη βλασθημούν τα θεια, να λείψη αυτή η ασχήμια που τρέχουν γύρω από τα αυτοκίνητα και σκαρφαλώνουν πίσω απ΄αυτά. Το τι κακό ήμπορει να συμβή το νιώθετε μόνοι σας. Όλες αυτές οι αταξίες είναι πρόβλημα στο χωριό και για έναν ξένο που επισκέπτεται το χωριό μας, είναι ένας καθρέπτης και δείχνει αν ένα χωριό είναι προκομμένο, η ανοικοκύρευτο. Βέβαια ύστερα από την κατοχή και τις άλλες φουρτούνες που ακολούθησαν, το παιδί εκτός απ’το σωματικό κλονισμό του είχε και την ψυχική καταστροφή, τούτο όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσωμεν. Επιβάλλεται ή εξυγίανσις του τόπου σ’ όλους τους τομείς.
ΑΛΛΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Μαζί με την σιτοκαλλιέργεια, τη καπνοκαλλιέργεια και κτηνοτροφία επιβάλλεται να επιδοθούμεν και εις την καλλιέργεια και εκμετάλλευση οπωροφόρων δένδρων καθ’ όσον ευδοκιμούν στο τόπο μας. Η αμπελουργία, σπουδαία παράλειψις. Δεν είναι σωστό και δίκαιο να στερούμεθα το σταφύλι που είναι το θεμέλιο της ζωής μας. Πλανώνται όσοι παραδέχονται τα αντίθετα, ο κάθε άνθρωπος πρέπει να τρώγη τουλάχιστον πολλάς οκάδας σταφύλια για να έχει υγεία και μακροζωία, είναι αίσχος να λέγεται αγρότης και να αγοράζη τα σταφύλια και άλλα που μπορεί να παράγη μόνος του. Επίσης επιβάλλεται να επιδίδεται εις την κονικλοτροφεία, τη συστηματική πτηνοτροφεία, μεταξοσκοληκοτροφία με τας οδηγίας και συμπαράσταση των γεωπόνων και άλλων ειδικών.
Χάριν ψυχαγωγίας παραθέτω μια ιστορία παρμένη από ένα βιβλίο που ενδιαφέρει κάθε Κρυονερίτη. Θα παρακαλέσω ένα έκαστο συμπατριώτη μου να το προσέξει, να το μελετήσει καλά, να το δόση να το διαβάσουν τα παιδιά του και άλλοι που θα ωφεληθούν πολύ.
ΤΟ ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΟ ΧΩΡΙΟ
Ένα χωριό στα παληά χρόνια το λέγανε Καταραμένο χωριό. Όταν κανένας ξένος ήθελε να παη να περάσει εκεί το καλοκαίρι του, όλοι όση το ήξεραν αυτό το χωριό λέγανε: σε αυτό το καταραμένο χωριό θα πας; ο θεός να σε φυλάγει και κανενός πόδι ξένου δε πατούσε, ερημιά και καταδίκη. Και όποιος γελάστηκε μια φορά και πήγε δεν ξαναπήγε πια. Και όμως ήταν ένα ωραίο χωριό, χτισμένο στη πλαγιά ενός βουνού, με όμορφα σπιτάκια. Κρύα Κρυσταλλένια νερά το δρόσιζαν, τα πρόβατα, τα γίδια και οι αγελάδες τους χάριζαν άφθονο γάλα, και ωραία φρούτα. Βερίκοκα και αλλά πολλά έβγαζεν ο τόπος. Ευλογημένο έπρεπε να το λένε και όχι καταραμένο.
Για να βγει όμως το κακό όνομα του, δε του βγήκε άδικα:
Μαζί με τα καλά του κάτι κακό και ανάποδο θα είχε. Και πράγματι είχε πολλά κακά όπως λέγανε οι ξένοι που περνούσαν απ’ εκεί. Ομοίαζε το χωριό αυτό με άνθρωπο όμορφο που είχε κακή και διεστραμμένη ψυχή.
Οι χωριάτες, αντί να τραβήξουν τους ξένους με το καλό τρόπο, τους έδιωχναν, δίχως να το καταλάβουν, διότι άμα έπεφτε κανένας ξένος στο χέρι τους, κοίταζαν να τον γδάρουν. Να πωλήσουν όλα τους τα πράγματα, κότες, αυγά, τυρί, βούτυρο, ξύλα, φρούτα κλπ, σε διπλάσια και τριπλάσια τιμή από ότι πωλιούνταν στη πόλη. Δια να ενοικιάσουν τις καμαρούλες των, ζητούσαν περισσότερο και από τα καλλίτερα ξενοδοχεία. Τα παιδιά του χωριού αυτού, ωχ αυτά τα παιδιά του, κακομοιριασμένα, ακούρευτα, μυξιάρικα άπλυτα και κακορίζικα, ήταν μια μεγάλη μέσα και έξω απ’ το χωριό. Δεν τολμούσε να μπή αυτοκίνητο, άλλοι σκαρφάλωναν από μπροστά, άλλοι από πίσω και με τα λάστιχα κάνανε του κόσμου τις ζημιές. Πετροβολούσαν τα σκυλιά ,τις γάτες, τα πουλιά, τους ανθρώπους και αλλοίμονο σε εκείνον που θα τους μάλωνε. Οι ίδιοι χωριάτες μαλώνανε αλληλοβριζόντουσαν με τις πιο άσχημες βρισιές, από τα δικαστήρια δεν έλειπαν. Δεν φτάνει ότι ήσαν φτωχοί στην τσέπη, ήσαν φτωχοί και στο μυαλό. Όλες τις μικροοικονομίες τους τους τα τρώγανε οι δικολάβοι και δικηγόροι. Στα καφενεία στην εκκλησία φτύνανε άσχημα μπροστά στον δικό τους και ξένο κόσμο, και όχι μόνον αυτό αλλά πατούσαν εις τα φλέγματα τους δήθεν για να καθαρίσουν χωρίς ντροπή και χωρίς ευλάβεια στον οίκο του Θεού.
ΚΡΙΜΑ ΣΤΟ ΩΡΑΙΟ ΑΥΤΟ ΧΩΡΙΟ
Με τα τόσα καλά που του έχει δώση ο Θεός, θα μπορούσε να είναι ευλογημένο. Να τρέχουν από παντού οι ξένοι και να αφήνουν τα λεφτά τους όπως έτρεχαν δι’ αλλά χωριά όπου έβρισκαν πάστρα , περιποίηση, ανθρωπιά και καλοσύνη. Και όμως αυτό το χωριό ήταν καταραμένο. Είχε χάσει το όνομα του και το φωνάζανε όλοι το «καταραμένο χωριό». Μια Κυριακή πρωί, ύστερα από την λειτουργία οι γεροντότεροι του καταραμένου χωριού είχαν μαζευτεί στο καφενείο της μικρής πλατείας.
Ο Μπάρμπα Μηνάς ο γεροντότερος και πιο μυαλωμένος από όλους, που τον άκουγαν όλοι, γιατί έλεγε σωστά και φρόνιμα λόγια, σηκώθηκε και τους μίλησε. Δεν είναι κρίμα και άδικο να μη ζυγώνη κάνεις στο χωριό μας σαν να είμαστε όλοι άρρωστοι από ψώρα; -Τι κακό είναι τούτο; Όλα τα γύρω χωριά γεμίζουν από ξένους κάθε καλοκαίρι και μαζεύουν παρά με ουρά, κι ακούνε κι ένα καλό λόγο που αξίζει περισσότερο από τα λεφτά. Η κυβέρνησις χάρις στη προθυμία και εργατικότητα των γύρω αυτών χωριών και για την ευκολία τους που μαζεύονται πολλοί ξένοι κάθε καλοκαίρι τους έφτιαξε καλούς δρόμους, σχολεία, Εκκλησίες, και άλλα πολλά κοινωφελή έργα. Μονάχα εμείς ζούμε κρυφά από τον Θεό, άθλιοι και κακομοιριασμένοι, κόσμο ακούμε και κόσμο δεν βλέπουμε. Οι μοίρα μας είναι Μπάρμπα Μηνά είπαν μερικοί. Τι θέλεις να κάνουμε; Δεν είναι οι μοίρα μας τους είπε ο φρόνιμος γέρος. Ο άνθρωπος κάνει την τύχη του. Δόξα νάχη ο Θεός, μας έδωσε ωραίο τόπο. Αέρα καθαρό, νερά κρυσταλλένια, χώμα καρπερό, δένδρα ημέρα και αγρία. Θα μπορούσαμε να κάνωμε το χωριό μας παράδεισο, βρωμιάρηδες, βλάσφημοι, παραδόπιστοι και αφιλόξενοι. Γιατί να δίνουν και παίρνουν. Και αν ξεπέση κανένας ξένος, εδώ κοιτάζουμε να του πάρουμε και το πουκάμισο του. Ποιος περίμενε να μας ζυγώση. Οι άνθρωποι σήμερα στην κοινωνία είναι αλλιώς μαθημένοι. Δεν μπορούν να ζήσουν σαν τα ζώα. Θέλουν ανθρωπιά. Για τους ξένους θα κοιτάξωμεν τώρα, πετάχτηκε ένας άμυαλος και θεοπάλαβος χωριανός. Αν δεν τους αρέσουμε, να μη σώσουν ποτέ τους να έρθουν στο χωριό μας. Όχι πατριώτη μου. Εσύ φυσικά πάντοτε έτσι είσαι, παντού ανακατεύεσαι και πάντοτε 15 δουλειές χαλνάς για το γούστο σου. Για σκέψου τι λες; Εγώ δεν μιλώ αποκλειστικά για τους ξένους τον αποπήρε θυμωμένος ο Μπάρμπα Μηνάς και χτύπησε το ραβδί του στο χώμα. Για τον εαυτό μας και για τα παιδιά μας μιλώ. Είμαστε φτωχοί και στην τσέπη και στα μυαλά. Οι ξένοι άμυαλε άνθρωπε δεν έχουν την ανάγκη μας, βρίσκουν και αλλού να πάνε. Οι ξένοι είναι παντού παρακαλεστοί. Να μην φοβερίζεις τους ξένους. Το κεφάλι σου να φοβερίζεις. Ύστερα τον αποπήραν και οι άλλοι. Σωστά τα λέει ο Μπάρμπα Μηνάς φώναξαν οι άλλοι. Ή θα γίνουμε άνθρωποι ή θα μας πάρει η κατάρα. Τα λόγια του Μπάρμπα Μηνά έπιασαν τόπο.
Από την άλλη ημέρα οι χωρικοί άρχισαν να ασβεστώνουν τα σπίτια τους να καθαρίζουν τους δρόμους, να φτιάχνουν τα νερά τους να διορθώνουν σιγά σιγά το σχολείο τους, την εκκλησία τους να προσέχουν τα μικρά και μεγάλα ζώα τους να μην κάμνουν ζημιές, και να γίνονται λογιών λογιών κοινοτικά έργα.
Και ο Μπάρμπα Μηνάς με όλα τα γεράματα του γυρίζει παντού με το ραβδί του και παραστέκει τις δουλειές. Πότε συμβουλεύει και πότε μαλώνει για το καλό, όλοι στο χωριό δουλεύουν, άνδρες, γυναίκες και παιδιά σαν να περίμενε χαρές και ξεφάντωμα. Μέσα σε δυο χρόνια με αγάπη και ομόνοια και αδελφική συνεργασία φτιάξανε τους δρόμους ,το σχολείο, την εκκλησία, το υδραγωγείο, τη δενδροφυτεία του πάρκου κλπ. αλλά έργα και έτσι άλλαξε
η όψη του χωριού, και συμμορφώθηκε ο κόσμος. Οι ξένοι άρχισαν σιγά σιγά να έρχονται στην αρχή λίγοι, ύστερα περισσότεροι, γιατί φυσικά το χωριό ήταν ομορφότερο από τα άλλα χωριά. Τότε άρχισε να του βγαίνει το καλό του όνομα, έφυγαν οι κακές μέρες και ήρθαν οι καλές, όλοι ήταν ευχαριστημένοι, έφυγε το κακό όνομα του χωριού, δεν το λένε πια Καταραμένο Χωριό αλλά το λένε Ευλογημένο Χωριό.
Κάθε γράμμα του βιβλίου αυτού γράφηκε από μεγάλη αγάπη προς το χωριό μου Κρυονέρι, και γράφηκε με τη πεποίθηση ότι θα εύρη ως αντίκρισμα στην ψυχή του κάθε συγχωριανού μου την κατανόησιν.
Επιμέλεια-φωτογραφίες
Ο χώρος παραχωρήθηκε στον Σύλλογο από τον δήμο Λαγκαδά, ύστερα από ομόφωνη εισήγηση του Τοπικού Συμβούλιου Λοφίσκου τον Φεβρουάριο του 2011. Στον χώρο συνολικής έκτασης περίπου 250τ.μ, που αποτελείται από ισόγεια αίθουσα και υπόγειο, στεγάζονται η μόνιμη έκθεση φωτογραφίας, η βιβλιοθήκη με 650 και πλέον τίτλους βιβλίων, τα χορευτικά τμήματα του Συλλόγου και σύντομα στο υπόγειο θα δημιουργηθεί Λαογραφικό Μουσείο.
Ο Λοφίσκος, είναι οικισμός της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, Β.Α της Θεσσαλονίκης. Διοικητικά ανήκει στον Δήμο Λαγκαδά του Ν. Θεσσαλονίκης. Απέχει 32 χλμ από τη Θεσσαλονίκη, 12 χλμ από τον Λαγκαδά την έδρα του οικείου Δήμου και 10 χλμ από το Κρυονέρι. Συνορεύει ανατολικά με το χωριό Αρετή, Βορειοδυτικά με την Οσσα και της Πέντε Βρύσες βόρεια με το Κρυονέρι. Η ονομασία του πέρασε δυο στάδια, εώς το 14/01/1927 Καρά Ομερλή και από τότε έως σήμερα Λοφίσκος Οι διακυμάνσεις του πληθυσμού βάσει των επισήμων απογραφών του Κράτους έχει ως εξής: το 1928 310 κάτοικοι, το 1940 400 κάτοικοι, το 1951 482 κάτοικοι, το 1961 515 κάτοικοι, το 1971 340 κάτοικοι, το 1981 292 κάτοικοι, το 1991 326 κάτοικοι, το 2001 399 κάτοικοι.
.jpg)
.jpg)