ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΟΥΡΚΩΝ ΣΤΟ ΚΡΥΟΝΕΡΙ

Επιμέλεια-Κείμενα- Φωτογραφίες, Αλέξανδρος Θ. Χουβαρδάς.

29-05-2010 ΑΠΕ - ΜΠΕ.

Με ζουρνάδες και παραδοσιακά εδέσματα υποδέχτηκαν το πρωί οι κάτοικοι του Κρυονερίου του δήμου Σοχού της επαρχίας Λαγκαδά, τους τριάντα πέντε Τούρκους πολίτες, σημερινούς κατοίκους του τουρκικού χωριού Οζλούς, που επισκέπτονται το ελληνικό χωριό στο οποίο κατοικούσαν πρόγονοι τους μέχρι και το 1924, ως την ανταλλαγή πληθυσμών.

Οι απόγονοι των τουρκικών οικογενειών, με συγκίνηση, περιηγήθηκαν στο χωριό, συνοδευμένοι από τους σημερινούς Έλληνες δημότες του και θυμήθηκαν διηγήσεις, ιστορίες, παππούδων και προπαππούδων τους για τον τόπο, τη ζωή, τις μνήμες που πήραν μαζί τους φεύγοντας για την Τουρκία.

Επικεφαλής της αποστολής είναι ο δήμαρχος Μουσταφά Μποσμπέι του δήμου Νιλουφέρ, ενός εκ των τεσσάρων δήμων της Προύσας, στον οποίο ανήκει το χωριό Οζλούς. Την αντιπροσωπεία υποδέχτηκε ο δήμαρχος Σοχού Θεοφάνης Παπάς και ο αντιδήμαρχος Σοχού και πρόεδρος του τοπικού Λαογραφικού Μορφωτικού Συλλόγου Κρυονεριτών 

Αλέξανδρος Χουβαρδάς.

Παρών στο γλέντι, μεταξύ άλλων,

ήταν και ο Έλληνας Κρυονερίτης επιχειρηματίας Παλατιανάς Αντώνης,

που εδώ και αρκετά χρόνια διατηρεί εργοστάσιο στη Σμύρνη.
 Το Κρυονέρι μέχρι και το 1928 διατηρούσε την τουρκική ονομασία Γκιρμίτς και οι τουρκικής καταγωγής κάτοικοι του, το εγκατέλειψαν την άνοιξη του1924 μετά την ανταλλαγή πληθυσμών και εγκαταστάθηκαν στην άλλη άκρη του Αιγαίου, στη μικρασιατική ακτή, στο χωριό Οσλούς. Οι σημερινοί κάτοικοι του Κρυονερίου Σοχού αντίστοιχα, είναι απόγονοι των προσφύγων των χωριών Ιντζέκιοι, Καστάμπολη, Σιμιτλή, Καρατζάκιοι,  της Ανατολικής Θράκης και του χωριού Τσαρίκ - Τσιχαράν του Ευξείνου Πόντου.
«Αναβιώνουμε παράλληλα και τις μνήμες μιας ειρηνικής συμβίωσης, που διήρκεσε από τον χειμώνα του 1922 που ήρθαν οι πρόσφυγες παππούδες μας από την Ανατολική Θράκη στο Κρυονέρι, μέχρι και την άνοιξη του 1924 που έφυγαν από το χωριό οι τουρκικές οικογένειες» δήλωσε στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο αντιδήμαρχος Σοχού Αλέξανδρος Χουβαρδάς.

Οι Τούρκοι πολίτες ξεναγήθηκαν στο χωριό από τους κατοίκους σε δρομάκια και δημόσιους χώρους, που είχαν ακούσει από διηγήσεις των παππούδων τους, στα παλιά μνήματα όπου υπάρχουν ακόμη μουσουλμανικοί τάφοι, στις δημόσιες κρήνες, στο χώρο του παλιού τζαμιού και στα ελάχιστα εγκαταλειμμένα και ερειπωμένα σπίτια, που παραμένουν μέχρι σήμερα ακατοίκητα, μετά από την αποχώρηση των προγόνων τους.

 Οι δημότες του Οσλούς έφεραν ως δώρα

 στο χωριό, τρεις εικόνες, των Αγίων Γεωργίου και Αθανασίου και της Αγίας Παρασκευής και τις παρέδωσαν για να εγκατασταθούν στα τρία εκκλησάκια

του χωριού, τα οποία και επισκέφθηκαν

μαζί με τους χριστιανούς κατοίκους. Στη συνέχεια ακολούθησε παραδοσιακό γλέντι, στο οποίο συμμετείχαν και οι Τούρκοι επισκέπτες, οι οποίοι ανταπέδωσαν τα κεράσματα των ντόπιων με δικά τους παραδοσιακά εδέσματα, που είχαν φέρει μαζί τους από την Τουρκία.

 

Η πρώτη επίσκεψη Τούρκων πολιτών από το Οσλούς πραγματοποιήθηκε στο Κρυονέρι, πριν από τρία χρόνια, με πρωτοβουλία του αντιδήμαρχου Σοχού και πρόεδρου του τοπικού λαογραφικού συλλόγου Αλέξανδρου Χουβαρδά, ενώ στη συνέχεια υπήρξαν και επισκέψεις ελληνικών αποστολών στο Οσλούς.

   

- Στα 5 χρόνια λειτουργίας του, ο Λαογραφικός Μορφωτικός Σύλλογος Κρυνεριτών έχει να επιδείξει πλούσια και πολύπλευρη πολιτιστική δράση .Συμμετείχε στην δημιουργία μόνιμης έκθεσης φωτογραφίας από τον Έλληνα καλλιτέχνη Κοτζαέριδη Γιώργο, στον Ι.Ν. Αγίου Παντελεήμονα, του χωριού Οzlouse της Προύσας, με την παροχή παλιών και νέων φωτογραφιών από το Κρυονερι και τον Σοχο -τόπους διαμονής έως το 1924 και την ανταλλαγή των πληθυσμών των Τούρκων που κατοικούν σήμερα σε αυτό το χωριό της Τουρκίας-.

-Όπου από τον Μάιο του 2010 λειτουργεί μόνιμη έκθεση φωτογραφίας στην αναπαλαιωμένη εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα με φωτογραφίες που έβγαλε και συνέλλεξε ο τελευταίος-  Οι κάτοικοι των δύο δήμων συσφίγγουν κάθε χρόνο όλο και περισσότερο τις σχέσεις τους και φιλοδοξούν η προσέγγιση αυτή να συνεχιστεί με ακόμη πιο αποφασιστικά βήματα στο μέλλον.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΩΝ ΑΠΟΓΟΝΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΟΥ ΚΡΥΟΝΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ ΠΟΥ ΕΤΥΧΑΝ.

Η Γεωγραφική ταυτότητα του Κρυονερίου.Το Κρυονέρι, είναι οικισμός της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στις πλαγιές του όρους Βερτίσκος, Β.Α της Θεσσαλονίκης. Διοικητικά ανήκει στον Δήμο Λαγκαδά  του Ν. Θεσσαλονίκης. Εκκλησιαστικά υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Λαγκαδά. Απέχει  43 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη, 23 χλμ από τον Λαγκαδά την έδρα του οικείου Δήμου και 8 χλμ από τον Σοχό. Συνορεύει ανατολικά με το χωριό Αυγή, δυτικά με την Όσσα, βόρεια με τη Νέα Σεβάστεια και Χωρούδα και νότια με το χωριό Λοφίσκος και Αρετή. Έχει υψόμετρο 610 μέτρα και ιδιαίτερα ξηρό και υγιεινό κλίμα.

Διοικητική εξέλιξη  Κρυονεριου.

Η ονομασία του πέρασε τρία στάδια, εώς το 1927 “Γκιρμίτς”, εώς το 1949 “Κρύα Νερά”, και

από τότε έως σήμερα “Κρυονέρι”.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και πριν τον 19ο αιώνα, το Κρυονέρι, Γκιρμίτς τότε, κατοικούνταν από Μουσουλμάνους που ήταν άλλοτε Έλληνες Χριστιανοί και εξισλαμίστηκαν το 1824 με τη βία. "Προτού εγκατασταθούν οι πρόσφυγες κατοικούνταν το χωριό αυτό από αμιγείς Τούρκους. Όλοι ήταν 200 περίπου οικογένειες. Οι Τούρκοι αυτοί ήταν άλλοτε Έλληνες χριστιανοί και εξισλαμίσθηκαν όπως το ομολογούσαν και οι ίδιοι πριν από 200 χρόνια. Γενιά από τους αλλαξοπιστίσαντες με τη βία αυτούς Τούρκους υπάρχει ακόμη και σώζεται στην γειτονική κωμόπολη Σοχό. Έλληνες, πού κατόρθωσαν να διαφύγουν τον εξισλαμισμό και λέγονται Γραμμάδαι (Γκιρμιτσιώτες)." *

Οι πρόγονοι μας όταν ήρθαν πρόσφυγες, από την Ανατολική Θράκη τον Οκτώβριο του 1922 και τον Πόντο τον Σεπτέμβριο του 1923 και εγκατασταθήκαν στο χωριό, οι πρώτοι εκείνοι Κρυονερίτες πέρασαν πολύ δύσκολα τα πρώτα χρόνια. Όλοι εγκαταστάθηκαν σε παλιά τούρκικα σπίτια -όπως αυτό της φωτογραφίας- που άδειασαν με την ανταλλαγή των πληθυσμών. Έζησαν μάλιστα σε αυτά μαζί με τους Τούρκους ιδιοκτήτες τους από τον Οκτώβριο του 1922 έως την άνοιξη του 1924 που αποχώρισαν και οι τελευταίες από της 200 περίπου, τούρκικες οικογένειες  για τα χωριά Οζλούς και Ντερέκιοι της Προύσας, οπού όπως γνωρίζουμε σήμερα εγκαταστάθηκαν, μαζί με τους Τούρκους της Όσσας και του Σοχού μόνιμα. Πολλά τα σπίτια αυτά, πολλές  και οι οικογένειες που βολεύτηκαν.

 "Όταν το 1922 εγκατασταθήκαμε ως πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική καταστροφή στο χωριό αυτό, μείναμε και συγκατοικήσαμε ένα χρόνο μαζί με τους αγάδες, περάσαμε αξέχαστη αδελφική ζωή σαν να μας συνέδεε μια κρυφή ψυχική δύναμη. Το φθινόπωρο του 1923 άρχισαν ομαδικά να φεύγουν για την Τουρκία σύμφωνα με την συμφωνία, που έγινε μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος,

ανταλλαγής πληθυσμών. Με βουρκωμένα τα μάτια από συγκίνηση και δάκρυα άδειασαν το χωριό και μείναμε μόνοι οι πρόσφυγες στα σπίτια των Τούρκων που μας τα παραχώρησε ο Εποικισμός και έτσι σιγά - σιγά νοικοκυρευτήκαμε λησμονώντας και εμείς τον πόνο για την εγκατάλειψη των προγονικών μας βωμών και εστιών...." **
* & ** Αποσπάσματα από το βιβλίο “Το Κρυονέρι” του Ανέστη Μωραϊτη 1962.

Το σπίτι της φωτογραφίας είναι το σπίτι του Μπαίρα Αθανάσιου,
στο Κρυονέρι, το οποίο γκρεμίστηκε πριν από λίγα χρόνια.

Πως ήταν τα τούρκικα σπίτια στο Γκιρμίτς τότε, Κρυονέρι σήμερα.

Ήταν διώροφα μεγάλα σπίτια κτισμένα με πλιθιά και ξύλινα καδρόνια, τους τσατμάδες, για διαζώματα. Κάτω υπήρχε ένα μεγάλο χαγιάτι για τις αγροτικές δουλειές και πίσω απ’ αυτό ήταν ο στάβλος. Μια ξύλινη πόρτα, που έκλεινε τη νύχτα με κλαβανή, οδηγούσε στον δεύτερο όροφο. Τα σκαλοπάτια πολύ παλιά, έτριζαν κάτω από τα πόδια, βογκούσαν.

Υπήρχε στον πάνω όροφο μία μεγάλη σάλα, εντελώς ανοιχτή εμπρός, και γύρω απ’ αυτήν τρία δωμάτια, ένα μικρό ευήλιο εμπρός και δύο ολοσκότεινα πίσω. Στο ένα απ’ αυτά υπήρχε και τζάκι για τη μαγειρική.

Κάτω χαρακτηριστική φωτογραφία, απο εξώπορτα, (οικία Καρασαββίδη Σάββα) που είχαν τα τούρκικα σπίτια.

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΑΠΟΓΟΝΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΟΥ ΚΡΥΟΝΕΡΙΟΥ

Φωτογραφία απο την επίσκεψη σε ένα από τα εναπομείναντα τούρκικα σπίτια του Κρυονερίου (Βοσκόπουλου Χαράλαμπου).Το Σάββατο 26 Μαϊου 2007 επισκέφθηκαν το Κρυονέρι απόγονοι των Τούρκων κατοίκων που ζούσαν στο χωριό μας και στην Όσσα και φύγανε με την Συνθήκη της Λωζάνης το 1923. Σήμερα μένουν στην περιοχή της Προύσσας, σε περιοχή που κατοικούσαν Έλληνες. Ο Λαογράφικος Σύλλογός, τους υποδέχτηκε και τους ξενάγησε στο χωριό, με τη βοήθεια της Παπαδοπούλου Βασιλικής συζ. Κων/νου, και του Νίκου και Ελένης Ξαντινίδη, οι οποίοι γνωρίζουν την τουρκική γλώσσα.

Κατόπιν μεταφερθήκαμε στην Όσσα όπου σε συνεργασία με τον Σύλλογο Οσσαίων “Η Αγία Κυράνα” και τον Αντιδήμαρχο Βερτίσκου κ. Μήττα Γεώργιο επισκέφθηκαν τα εκεί τούρκικα σπίτια και δεχτήκαν τη φιλοξενία των κατοίκων.